ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ

 

Με αφορμή τους Ολυμπιακούς αγώνες που διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια καλό είναι να  κάνουμε μια αναφορά σ΄ένα από τα πιο συναρπαστικά αγωνίσματα του στίβου, τον μαραθώνιο δρόμο. Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή θα δούμε ότι στην αρχαιότητα ο Μαραθώνιος δεν υπήρχε ως άθλημα, ούτε και κάποιο παρόμοιο αγώνισμα. Η ιδέα για την καθιέρωσή του ανήκει στον γάλλο φιλόλογο Μισέλ Μπρεάλ (1832-1915), ο οποίος έπεισε τον φίλο του Πιερ ντε Κουμπερτέν να το συμπεριλάβει στο πρόγραμμα των Α’ Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, σε ανάμνηση της νίκης των Ελλήνων κατά των Περσών στον Μαραθώνα (490 π.Χ), την οποία ανήγγειλε στους Αθηναίους ο οπλίτης Εύκλης, έχοντας την πανοπλία του και τον οπλισμό του, με την κραυγή «Νενικήκαμεν», προτού αφήσει την τελευταία του πνοή και αφού είχε διανύσει  τρέχοντας την απόσταση από το πεδίο της μάχης τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Κι ονομάστηκε ο αγώνας έτσι από την περιοχή έναρξής του τον Μαραθώνα.

Ο πρώτος Μαραθώνιος δρόμος έγινε στις 10 Μαρτίου 1896, κατά τη διάρκεια των Α’ Πανελληνίων Αγώνων Στίβου και ήταν αγώνας πρόκρισης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Νικητής αναδείχθηκε ο Χαρίλαος Βασιλάκος με 3 ώρες και 18 λεπτά, ενώ ο μετέπειτα νικητής των Ολυμπιακών Αγώνων, ο θρυλικός Σπύρος Λούης τερμάτισε πέμπτος. Ο 23χρονος νερουλάς από το Μαρούσι πήρε τη ρεβάνς λίγες ημέρες αργότερα, στις 29 Μαρτίου, όταν κέρδισε τον πρώτο Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων με επίδοση 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Από τότε, ο Μαραθώνιος άρχισε να κερδίζει συνεχώς σε δημοτικότητα και σήμερα είναι ένα από τα δημοφιλέστερα αθλήματα του στίβου. Αγώνες Μαραθωνίου δρόμου διεξάγονται όχι μόνο στο πλαίσιο των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων, αλλά και μεμονωμένοι, με μαζική συμμετοχή αθλουμένων (Μαραθώνιος Βοστόνης, Λονδίνου, Αθήνας κ.λ.π.)

Η ακριβής απόσταση του Μαραθωνίου είναι 42.195 μέτρα από τα οποία τα 42 χιλιόμετρα γίνονται έξω στο δρόμο και τα 195 μέτρα μέσα στο στάδιο. Η διαδρομή του Μαραθωνίου δεν ήταν από την αρχή σταθερή. Οι μαραθωνοδρόμοι στην Αθήνα έτρεξαν γύρω στα 40 χιλιόμετρα, όπως και στους επόμενους αγώνες. Το 1924 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή καθιέρωσε την απόσταση των 42.195 μέτρων, δηλαδή τη διαδρομή που διέτρεξαν οι δρομείς από τη βασιλική εξέδρα μέχρι το στάδιο κατά τους  Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 1908. Στους αγώνες του 2004, ένα γεγονός που μας έκανε περήφανους ήταν ότι το αγώνισμα του Μαραθωνίου έγινε στην αυθεντική του μορφή: ξεκίνησε δηλαδή από τον Μαραθώνα και κατέληξε στο Ολυμπιακό στάδιο της Αθήνας.

Από βιολογικής πλευράς τώρα ο μαραθώνιος παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, μια και όπως λένε μεγάλοι μαραθωνοδρόμοι ότι ο μεγαλύτερος αντίπαλος είναι η κούραση και η εξάντληση. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αθλητές δεν τερματίζουν τον αγώνα λόγω εξάντλησης. Σίγουρα δεν είναι κι εύκολο πράγμα να τρέχεις 2 ώρες συνεχόμενα (2 ώρες και 2 λεπτά περίπου είναι το παγκόσμιο ρεκόρ). Ενδεικτικό της προσπάθειας αυτής είναι ότι ο αθλητής μπορεί να χάσει κατά τη διάρκεια του αγώνα ως και 5 κιλά εξαιτίας της εφίδρωσης και της καύσης λιπών και υδατανθράκων!!! Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί στον Μαραθώνιο και γενικότερα στις μεγάλες αποστάσεις γενικότερα, υπερτερούν οι έγχρωμοι( μαύροι αθλητές);

Γι’ αυτό υπάρχει μια επιστημονική εξήγηση που επικεντρώνεται στο γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι αθλητές έχουν διαφορετική ανατομία στη φτέρνα, που τους βοηθάει στον διασκελισμό. Σύμφωνα επίσης  με ιατρικές μελέτες, οι αθλητές που κατάγονται από την Αφρική φαίνεται πως έχουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερη οστική μάζα σε σχέση με τους λευκούς , άρα και μεγαλύτερη μυϊκή μάζα. Οι μαύροι έχουν ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης από τους λευκούς αντιπάλους τους, ενώ τείνουν να έχουν αναλογικά πιο λεπτή λεκάνη, φαρδύτερους ώμους και μακρύτερα πόδια. Τέλος φαίνεται πως διαθέτουν περισσότερα τριχοειδή αγγεία και περισσότερα μιτοχόνδρια στις ίνες των τετρακέφαλων τους, γεγονός που τους βοηθάει τόσο στον διασκελισμό, όσο και στην αερόβια ικανότητά τους

Αν θέλουμε τώρα να κάνουμε μια επιλογή στις μεγάλες μορφές του Μαραθωνίου που έγραψαν ιστορία κατά τη διάρκεια των αγώνων θα αναφέρουμε σίγουρα όπως προείπαμε τον νικητή του Πρώτου Μαραθωνίου δρόμου το 1896, τον Σπύρο Λούη. Σίγουρα η υπερηφάνεια των Ελλήνων της εποχής εκείνης ήταν μεγάλη , όταν τον είδαν να μπαίνει πρώτος στο στάδιο, όντας βοσκός και αργότερα νερουλάς. Τα δώρα και οι τιμές που έλαβε από διάφορους ανώνυμους συμπατριώτες ήταν πολλά και διάφορα , όπως μια ραπτομηχανή, κούρεμα δωρεάν εφ’όρου ζωής κ.α. Στην απονομή που έγινε αργότερα ο Λούης εμφανίστηκε με την παραδοσιακή φουστανέλα. Εκείνο επίσης που θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μας είναι το γεγονός ότι στους Ολυμπιακούς αγώνες του Βερολίνου το 1936, Σπύρος Λούης πρόσφερε ένα κλαδί ελιάς στον Αδόλφο Χίτλερ ως ένδειξης ειρήνης και συμφιλίωσης, πράγμα που αποδείχτηκε αργότερα ότι δεν συγκίνησε καθόλου τον γερμανό δικτάτορα.

Το 1960 στους αγώνες της Ρώμης ο Αιθίοπας Αμπέμπε Μπεκίλα αφήνει άφωνους τους θεατές τερματίζοντας πρώτος τρέχοντας ξυπόλυτος!!! Αργότερα στη δεκαετία του 80 ένας άλλος Αιθίοπας ο Γκελιπρεσιλασιέ διαπρέπει στις μεγάλες αποστάσεις έχοντας μια ιδιαιτερότητα: τρέχει στις άκρες των δακτύλων του, που αυτό ήταν και η μεγάλη του αμφιβολία για τον Μαραθώνιο. Ωστόσο κάθε φορά έκανε ικανοποιητικούς χρόνους. Τέλος, όσο αφορά τις γυναίκες, η Κενυάτισσα μαραθωνοδρόμος Χιβόν Ενγκέτιχ μας έδωσε ένα μάθημα υπομονής, αφοσίωσης και προσήλωσης στον στόχο. Αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα, ενώ προηγούνταν στο Μαραθώνιο του Όστιν. Έπιασε τα γόνατα της, αλλά δεν εγκατέλειψε στο τελευταίο κομμάτι της διαδρομής. Έπεσε στα τέσσερα και αποφάσισε να συνεχίσει μέχρι τον τερματισμό, μπουσουλώντας. Αγνόησε τις εκκλήσεις των εθελοντών του αγώνα να σταματήσει που την είχαν πλησιάσει με ένα καροτσάκι, θέλοντας να της δώσουν τις πρώτες βοήθειες. Επίσης το αποκορύφωμα ηρωισμού και ολυμπιακής ιδέας σε μαραθώνιο δρόμο ήταν το κατόρθωμα και ο αγωνιώδης τερματισμός της Ελβετίδας   Γκαμπριέλα Άντερσεν-Σάις, στην ολυμπιάδα του Λος Αντζελες το 1984, που παραπαίοντας 400 ολόκληρα μέτρα, έφτασε κάτω από τις επευφημίες και παροτρύνσεις των φιλάθλων στη γραμμή του τερματισμού.

Πέρα όμως από όλους αυτούς τους αθλητές και αθλήτριες, πρέπει να επιδοκιμάσουμε την προσπάθεια όλων, γιατί και μόνο η συμμετοχή σε ένα τέτοιο δύσκολο και επίπονο αγώνισμα θεωρείται άθλος, αν αναλογιστούμε ότι οι συγκεκριμένοι αθλητές προπονούνται τρέχοντας καθημερινά 20με 30 χιλιόμετρα.

Σιγά-σιγά και με την πάροδο του χρόνου από την εμφάνιση του μαραθωνίου άρχισαν να εμφανίζονται  κι άλλα είδη δρόμου μεγάλων αποστάσεων όπως ο ημιμαραθώνιος απόστασης 21 χιλιομέτρων, ο ορειβατικός μαραθώνιος που διεξάγεται στα βουνά κι είναι ποικίλων αποστάσεων, καθώς επίσης και πιο εξειδικευμένοι δρόμοι όπως το Σπάρταθλον, μια διαδρομή 246 χιλιομέτρων από την Αθήνα στη Σπάρτη και ο υπερμαραθώνιος που η απόστασή του ποικίλει από100 ως 1000 χιλιόμετρα ή αγώνας κάποιων ημερών!!!

Ο «πραγματικός» υπερμαραθώνιος, στην ακριβή περιγραφή του, είναι ένα ανταγωνιστικό, αλλά συνεχόμενο (όταν το ρολόι του αγώνα δεν σταματά κατά την διάρκεια του ίδιου και μοναδικού αγώνα) άθλημα τρεξίματος, που οργανώνεται επίσημα κάτω υπό διεθνώς καθορισμένους κανόνες, όπου οι κριτές ελέγχουν όλο τον αγωνιστικό δρώμενο και τις διακυμάνσεις του σκορ, και το οποίο λαμβάνει χώρα στο στίβο (εσωτερικά ή εξωτερικά) ή στον δρόμο-ακουμπώντας το έδαφος, χωρίς τη χρήση οποιασδήποτε μηχανής κινούμενης με ηλεκτρονικά ή τεχνητά μέσα- για μία περίοδο πάνω από 24 ώρες, καθώς ο δρομέας πρέπει να αντιμετωπίσει όλο το φάσμα της νύχτας και της ημέρας και να μπορέσει να αντέξει. Δρώντας έτσι, θα μπορέσει να αποδείξει ότι μπορεί να τρέξει πέρα από την αποτελεσματικότητα των γενετικών χαρακτηριστικών του και του επιπέδου φυσικής κατάστασης του, καθώς αυτά τα δύο θα τον έχουν ήδη εγκαταλείψει εξαιτίας της διάρκειας του αγώνα και της μυϊκής εξουθένωσης.

Παρόλα αυτά, επειδή ο υπέρ-δρομέας-στην απόλυτη έννοια των υπέρ-αποστάσεων-πρέπει να είναι ένα ιδιαίτερο πρόσωπο με ψυχικά αποθέματα που να υπερβαίνει τις μέσες προσδοκίες και να επιτυγχάνει υψηλές επιδόσεις, πρέπει να αποδεικνύει μέσω των αποτελεσμάτων του επίσης και τις πνευματικές του ικανότητες. Αν ο δρομέας μένει πίσω προκειμένου να αποφύγει να ξεπεράσει τα όρια του, κάνοντας πολλές διακοπές και διαλλείματα, που οδηγούν σε χαμηλές αποδόσεις, αυτό σημαίνει ότι ο δρομέας στερείται των χαρακτηριστικών και της συμπεριφοράς της αληθινής έννοιας του υπέρ-δρομέα. Για αυτό, μία περιορισμένη απόσταση ή/και απόδοση, όπου τουλάχιστον το 80% παγκοσμίως καθορίζεται ως 24 ωρών, 48 ωρών κλπ (διαφορετικά βέβαια για άντρες, γυναίκες και ηλικιακά σύνολα που θα περιγραφούν παρακάτω στο μανιφέστο μας), θα έπρεπε να γίνουν σε επίσημες διοργανώσεις, που θα είναι και η απόδειξη και θα ωθήσει και τον δρομέα στην κατάσταση να φτάσει παραπέρα.

Έτσι, μερικά παραδείγματα αγώνων που βασίζονται στον χρόνο είναι τα ακόλουθα: Αγώνες 24 ωρών, 48 ωρών, 72 ωρών, 6 ημερών, 10 ημερών κλπ που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πολυήμεροι αγώνες-φυσικά πάντα πάνω από τις 48 ώρες. Αγώνες με δεδομένο την απόσταση, μπορούμε χαρακτηριστικά να αναφέρουμε 200 μιλίων, 300 μιλίων, 500 μιλίων, 1000 μιλίων κλπ, ή παρομοίων αποστάσεων σε χιλιόμετρα, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει συνεχής χρονομέτρηση και από την άλλη πλευρά, ο δρομέας να προσπαθεί διατηρεί ένα λογικό ρυθμό προκειμένου να καλύψει την συγκεκριμένη απόσταση.

Τι χαρακτηρίζει όμως έναν υπέρ-δρομέα? Σίγουρα η ψυχική ιδιοσυγκρασία συνοδευόμενη από μία φιλοσοφία και στάση «υπέρβασης» , να υπερβεί τους φυσικούς περιορισμούς του κορμιού και να καταφέρει να καλύψει συγκεκριμένες αποστάσεις με μία λογική ταχύτητα, που απαιτείται ως κριτήριο, σύμφωνα και με την διάρκεια του αγώνα Οι υπερμαραθωνοδρόμοι δεν είναι όλοι αθλητές επιδόσεων. Είναι άνθρωποι, με κανονική δουλειά, κανονική ζωή, άριστη φυσική κατάσταση και ανεξάντλητα όρια ψυχικής και σωματικής αντοχής. Μέσα στο καθημερινό τους πρόγραμμα βρίσκουν χρόνο για προπόνηση, δουλεία, οικογένεια και αναψυχή. Αν θέλαμε να αναφέρουμε κάποιους υπερμαραθωνοδρόμους, σίγουρα θα ξεχωρίσουμε μεταξύ άλλων και δύο πατριώτες μας, τον Έλληνα υπεραθλητή Γιάννη Κούρο και τον ελληνικής καταγωγής Ντιν Καρνάζη, που διαπρέπουν στις μεγάλες αποστάσεις.

Πάντως είτε τα χιλιόμετρα ενός αγώνα είναι 20 ή πολύ περισσότερα  ή ακόμη και κάποιες ημέρες, πρέπει να τονίσουμε ότι η διαρκής επιμονή, η χαλύβδινη θέληση, το ψυχικό σθένος των συγκεκριμένων αθλητών τους καθιστούν στο πάνθεον των ηρώων και μορφών του αθλητικού στερεώματος.

 

Μιχάλης Ανθομελίδης (καθηγητής Φυσικής αγωγής)