ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ
Το κλειδί για την βελτίωση της δρομικής απόδοσης ενός αθλητή είναι η τήρηση ενός σωστά μελετημένου προπονητικού προγράμματος, η υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών και ο επαρκής ύπνος.
Έρευνές έχουν δείξει ότι ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο στην απόδοση επαγγελματιών αθλητών σε περιόδους σκληρής προετοιμασίας. Ο κύριος λόγος είναι γιατί ο ύπνος ευνοεί την παραγωγή ορμονών που προάγουν την προσαρμογή, ανάπτυξη και αποκατάσταση των μυών και συντελεί στην αποφυγή τραυματισμών. Εκτός όμως από τα σωματικά οφέλη, ο ποιοτικά και ποσοτικά επαρκής ύπνος φαίνεται να βοηθά στην διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας που κρίνεται απαραίτητη για να φέρει εις πέρας ένας αθλητής τις δύσκολες και απαιτητικές προπονήσεις. Συνεπώς οποιαδήποτε αιτία που μπορεί να διαταράξει την ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου μπορεί να έχει συνέπειες στην απόδοση ενός δρομέα.
Ειδικότερα ο ύπνος είναι μία έντονα αναβολική κατάσταση που προάγει την ανάπλαση των οστών, των μυών και του νευρικού συστήματος του ανθρώπου. Η αρχιτεκτονική του ύπνου δηλαδή ο τρόπος που αυτός είναι δομημένος παίζει καθοριστικό ρόλο στο πόσο αποτελεσματικός θα είναι, ώστε να γίνει ο άνθρωπος αποδέκτης των ευεργετικών του αποτελεσμάτων.
Συγκεκριμένα ο ύπνος χωρίζεται σε δύο στάδια το στάδιο NREM και το στάδιο REM. Τα στάδια αυτά εναλλάσσονται καθ όλη τη διάρκεια της νύχτας περίπου ανά 90 λεπτά.
1. Το στάδιο NREM, που αποτελεί το 80% του συνολικού μας ύπνου, είναι εκείνο το στάδιο όπου απουσιάζουν τα όνειρα. Διαιρείται σε τρεις φάσεις :
Α) Την πρώτη φάση που είναι η περίοδος που ο ύπνος είναι ελαφρύς και συνήθως παρατηρούνται τινάγματα των άκρων λόγω του ότι οι μυς αρχίζουν να χαλαρώνουν,
Β) Την δεύτερη φάση που καταλαμβάνει το 50% του συνολικού ύπνου και τέλος
Γ) Την τρίτη φάση που καταλαμβάνει το 20-23% του συνολικού μας ύπνου και αποτελεί το ουσιαστικότερη και καταλυτικότερη περίοδο κατά την οποία επιτελείται η ανασυγκρότηση του οργανισμού μας. Είναι υψίστης σημασίας η επαρκής διάρκεια της φάσης αυτής για τους αθλητές, καθότι συντελεί στην αποδοτικότερη εκτέλεση των προπονητικών του προγραμμάτων,ενισχύει και υποβοήθα την ανάνηψη τους μετά από επίπονους αγώνες,μέσω της έκκρισης της αυξητικής ορμόνης, η οποία προάγει την δημιουργία των ιστών κι της μυϊκής μάζας.
2. Το δεύτερο στάδιο REM καταλαμβάνει το 20-25% της συνολικής διάρκειας του ύπνου και είναι το στάδιο που χαρακτηρίζεται από έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα παρόμοια μ αυτήν της αφύπνισης. Σε αυτό το στάδιο υπάρχει πλήρης μυική ατονία και έντονη ονειρική δραστηριότητα.
Η μέση διάρκεια του ύπνου σ έναν ενήλικα είναι περίπου 7-8 ώρες ημερησίως, χωρίς να είναι αυστηρά καθορισμένο αυτό το χρονικό διάστημα, διότι κάθε οργανισμός έχει διαφορετικές ανάγκες. Πέρα από τη διάρκεια όμως του ύπνου μεγάλη σημασία παίζει και η προσαρμογή του με τις απαιτήσεις του βιολογικού ρυθμού του εκάστοτε ανθρώπου. Αυτός ο ρυθμός που ονομάζεται κιρκάρδιος, διαρκεί 24,2 ώρες και σχετίζεται με το φως της ημέρας και την έκκριση μελατονίνης μιας ορμόνης που προάγει τον ύπνο. Βάσει ερευνών, η καλύτερη ώρα προπόνησης θεωρείται μεταξύ 06.00-9.00 το πρωί και αυτό γιατί εκείνο το διάστημα τα επίπεδα κορτιζόλης και η θερμοκρασία του σώματος αυξάνονται δίνοντας σε συνδυασμό με το φως της ημέρα ώθηση για μία αποδοτικότερη προπόνηση.
Καταστάσεις που επηρεάζουν τον ρυθμό αυτό, όπως τα υπερατλαντικά ταξίδια, η εργασία σε βάρδιες και οι αγώνες υπεραποστάσεων, συμβάλλουν δραματικά στη διατάραξη τόσο της ψυχικής όσο και της οργανικής ισορροπίας του ατόμου. Η αποκατάσταση του οργανισμού από μία τέτοια στρεσογόνο κατάσταση διαρκεί περίπου 5-7 ημέρες. Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός πως μετά από αγώνες που διαρκούν περισσότερο από ένα εικοσιτετράωρο,οι αθλητές παρουσιάζουν αυξομειώσεις στη διάθεση, στην όρεξη και δυσκολία στον ύπνο.
Πέρα από τις καταστάσεις που προκαλούν την διατάραξη του κιρκάρδιου ρυθμού και συνεπώς του ύπνου, πρέπει να δοθεί έμφαση σε νοσολογικές οντότητες που μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο μας και γενικότερα την υγεία μας. Τις τελευταίες δεκαετίες αρχίζει και γίνεται ολοένα και πιο γνωστή η έννοια του όρου αποφρακτική άπνοια του ύπνου. Μια νόσος που έχει ποικίλη βαρύτητα, κάνοντας την εμφάνιση της ως πρωτοπαθές ροχαλητό που μπορεί υπό συνθήκες να οδηγήσει και σε αποφρακτική άπνοια κατά τον ύπνο. Χαρακτηρίζεται ως μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή διαταραχή που σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα επεισόδια διακοπής της λειτουργίας της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι παράγοντες που προδιαθέτουν την εμφάνιση του συνδρόμου αυτού είναι η παχυσαρκία, η αρτηριακή υπέρταση, το άρρεν φύλο, η ηλικία άνω των 50 ετών και ανατομικές και λειτουργικές ανωμαλίες του ανώτερου αναπνευστικού. Στις ανωμαλίες αυτές συγκαταλέγονται, η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, η αλλεργική ρινίτιδα και η υπερτροφία των αμυγδαλών (δακτύλιος waldayer).
Από μελέτες που έχουν γίνει το 6% των ενηλίκων πάσχουν από αποφρακτικές άπνοιες και μόλις το 25% αυτών το αναγνωρίζει. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενημέρωσης και κατανόησης της σημαντικότητας του συνδρόμου καθώς οι επιπτώσεις που αυτό έχει για την υγεία μας είναι εξαιρετικά επικίνδυνες. Επιγραμματικά μπορούμε να σημειώσουμε κάποιες, όπως: ημερήσια υπνηλία, έντονη κεφαλαλγία, νευρικότητα, κατάθλιψη, διαταραχές του μεταβολισμού, και υπνική άπνοια. Όλες οι μελέτες κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα, πως μια τέτοια διαταραχή του ύπνου μπορεί να επιφέρει σημαντική μείωση της αθλητικής επίδοσης των αθλητών.
Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στην έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου, ώστε να προληφθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που έχει στην υγεία. Ο πνευμονολόγος, ο καρδιολόγος και ο ωτορινολαρυγγολόγος μπορούν να συνδράμουν στην διάγνωση της νόσου και στην περαιτέρω θεραπεία. Στις περιπτώσεις που το σύνδρομο περιορίζεται στην λειτουργική και ανατομική απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού,η χειρουργική θεραπεία κρίνεται ενδεδειγμένη.
Στηριζόμενοι στην πεποίθηση πως η άρση μιας τέτοιας ανατομικής ανωμαλίας μπορεί να βελτιώσει την αθλητική επίδοση των αθλητών μεγάλων αποστάσεων που υποφέρουν από το σύνδρομο, διεξάγουμε μία μελέτη προκειμένου να απαντήσουμε στο παραπάνω υπόθεση. Με αρωγούς το Σύλλογο Δρομέων Υγείας Θεσσαλονίκης, την κλινική Ύπνου του νοσοκομείου Άγιος Παύλος, το τμήμα εργοφυσιολογίας του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Φυσικής αγωγής και της Α’ Πανεπιστημιακής κλινικής του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, θα μελετήσουμε συναθλητές μας οι οποίοι θα υποβληθούν σε εργομέτρηση, λιπομέτρηση, ωτορινολαρυγγολογική εξέταση και μελέτη ύπνου πριν και μετά την εξατομικευμένη θεραπεία (συντηρητική ή χειρουργική).
Άννα Ζήση, Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος, Α΄ Πανεπιστημιακής ΩΡΛ Κλινικής Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ.
