Σέϊχ Σου : Το δάσος μας

Το Σέϊχ Σου ή Κέδρινος Λόφος είναι το περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης στα βορειοανατολικά της πόλης με πανοραμική θέα προς αυτήν, αλλά και τον Θερμαϊκό κόλπο. Ένα δάσος τόσο κοντά στην πόλη, μια «όαση» πρασίνου και δροσιάς για τους πολίτες της. Πρόκειται για μια περιοχή μεγάλης οικολογικής, κοινωνικο-οικονομικής, αναψυχικής, αλλά και πολιτισμικής αξίας. Εκτείνεται στους λόφους που περιβάλλουν την Θεσσαλονίκη σε έκταση περίπου 30.000 στρεμμάτων και περιβάλλεται από τον αστικό ιστό στα βόρεια και νότια όρια του. Όλα τα ρέματα που διέρχονται από την πόλη και τα προάστιά της πηγάζουν από το δάσος, ενώ τα νερά τους παροχετεύονται στον Θερμαϊκό κόλπο μέσω της περιφερειακής τάφρου και του χειμάρρου του Δενδροποτάμου.

Το Σέϊχ Σου δημιουργήθηκε από αναδασώσεις τη δεκαετία του 1930 στη θέση ενός προϋπάρχοντος δάσους δρυός, με στόχο τη φυσική προστασία της πόλης από πλημμύρες. Οι αναδασωτικές εργασίες καρποφόρησαν, καθώς έως το 1997, σχεδόν όλη η περιοχή καλυπτόταν από δάσος τραχείας πεύκης, ενώ κατά θέσεις εμφανίζονταν κυπαρίσσια, αλλά κυρίως φυσικοί θαμνώνες πουρναριού. Δυστυχώς όμως τον Ιούλιο του 1997, το περιαστικό δάσος υπέστη φοβερή οικολογική καταστροφή, καθώς το 55% της συνολικής του έκτασης (16.640 στρέμματα) κάηκε. Ακολούθησαν εργασίες άμεσης αποκατάστασης (κατασκευή έργων αντιδιαβρωτικής –  αντιπλημμυρικής προστασίας, έργα αναδάσωσης – βελτίωσης της βλάστησης κλπ) κυρίως από τις δασικές υπηρεσίες.

Η μεγάλη πυρκαγιά, αλλά και το γεγονός ότι σήμερα το περιαστικό δάσος περιβάλλεται ασφυκτικά από τον αστικό ιστό κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη υλοποίησης έργων αποκατάστασης, καθώς και τον επανασχεδιασμό της διαχείρισής του, με βάση τις νέες σύγχρονες ανάγκες της αειφορίας. Έτσι, το 2003 η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης έκαναν ένα περαιτέρω βήμα για την προστασία και ανάδειξή του, υλοποιώντας το έργο «Προστασία και Αναβάθμιση του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης Σέϊχ Σου.

Στο έργο συνέβαλε ένα πλήθος εμπλεκομένων φορέων και ομάδων μέσα από συντονισμένες δράσεις, μα πάνω από όλα με ενδιαφέρον για το δάσος του Σέϊχ Σου. Οι παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν σχεδιάστηκαν προσεκτικά και ολοκληρωμένα με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων. Έτσι εκτελέστηκαν έργα αντιπλημμυρικής και αντιπυρικής προστασίας, ενίσχυσης της βλάστησης, καθώς και υποδομών ερμηνείας περιβάλλοντος. Τα αποτελέσματα χαρακτηρίζονται θετικά και ελπιδοφόρα, καθώς τέθηκαν οι βάσεις για μια διαχείριση του Σέϊχ Σου σύμφωνη με τις σύγχρονες απαιτήσεις. Γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το ενδιαφέρον και την ανταπόκριση ατόμων και ομάδων καθ’ όλη τη διάρκεια των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Η προσπάθεια συνεχίζεται και είναι απαραίτητο να συμβάλουμε όλοι. Να συνειδητοποιήσουμε τα οφέλη του Σέϊχ Σου. Να θυμηθούμε ότι αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Ένα κομμάτι που έχει γίνει τραγούδι, έχει γίνει μύθος και ορόσημο για την πόλη.

Ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον

Ένας πνεύμονας πρασίνου, το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης, γνωστό ως Σέϊχ Σου, αποτελεί ένα αξιόλογο δασικό οικοσύστημα, καθώς φιλοξενεί πολλά είδη χλωρίδας και άγριας πανίδας. Ανήκει φυτοκοινωνιολογικά στην Παραμεσογειακή Ζώνη Βλάστησης (Quercetalia pubercentis) με λοφώδεις και υποορεινές περιοχές. Έχουν εντοπιστεί τέσσερις τύποι οικοτόπων με 281 είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας από τα οποία το προστατευόμενο εθνικά χελιδονόχορτο.

Οι οικότοποι περιλαμβάνουν διάφορες ομάδες βλάστησης από κωνοφόρα είδη με κυριαρχία της τραχείας πεύκης (pinus brutia) και σποραδική παρουσία κυπαρισσιού (Cupressus spp.) και κουκουναριάς (Pinus  pinea), από είδη τυπικής ρεματικής βλάστησης με παρουσία περισσότερου πλατάνου (Platanus orientalis) κοντά στα ρέματα και λιγότερο λεύκης, φτέρης και δάφνης, καθώς και από είδη θαμνώδους βλάστησης με κυρίαρχο το πουρνάρι (Quercus coccifera) στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής, το παλιούρι και τις λαδανιές.

Χάριν της υψηλής οικολογικής και αισθητικής του αξίας, το Περιαστικό Δάσος έχει χαρακτηριστεί με απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος ως Τοπίο Φυσικού Κάλλους, με τις διατάξεις του Ν.1469/50.

Το πλούσιο αυτό φυσικό περιβάλλον του Σέϊχ Σου αποτελεί ενδιαίτημα πολλών ειδών πτηνών, ερπετών, αμφίβιων και θηλαστικών, αρκετά από τα οποία προστατεύονται σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Προστατευόμενα είδη πουλιών όπως η κουρούνα, ο αετομάχος, η καρακάξα, ο κότσυφας, ο φιδαετός, ο βαλτόκιρκος, το σαϊνι, ο ασπροπάρης, η αετοβαρβακίνα, αλλά και κοινά είδη όπως ο κούκος, το χελιδόνι, το ορτύκι, ο τσαλαπετεινός, η πέρδικα, το αηδόνι, ο σπίνος, η κουκουβάγια, έρχονται εδώ για να αναζητήσουν την τροφή τους , να διαχειμάσουν και να αναπαραχθούν.

Εκτός από την ορνιθοπανίδα με 95 καταγεγραμμένα είδη, στο δάσος του Σέϊχ Σου βρίσκουν καταφύγιο 22 είδη ερπετών και τέσσερα αμφιβίων. Η μεσογειακή χελώνα, η πρασινόσαυρα, η ριγωτή σαύρα, το φιδόσαυρο, η οχιά, ο λαφιάτης, η σαϊτα και το σπάνιο είδος σαύρας με την ονομασία κροκοδειλάκι ή κουρκουτάς είναι μερικά από τα ερπετά που μοιράζουν τη ζωή τους μαζί με τέσσερα προστατευόμενα αμφίβια: τη σαλαμάνδρα, το μικρό φρύνο, το λιμνοβάτραχο και το μεγάλο φρύνο.

Στην πλούσια βλάστηση του Σέϊχ Σου ζουν επίσης και 18 είδη θηλαστικών όπως λαγοί, αλεπούδες, νυφίτσες, ασβοί, κουνάβια, σκαντζόχοιροι, σκίουροι, αρουραίοι, μαυροποντικοί. Αξίζει να αναφερθεί και η παρουσία του λαγόγυρου και της αγριόγατας (με επιφύλαξη), που προστατεύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η πανίδα του Σέϊχ Σου αποτελεί σημαντικό και ευαίσθητο κομμάτι του οικοσυστήματος. Η διαχείριση των πληθυσμών της σχετίζεται με την κατάσταση των ενδιαιτημάτων τους αλλά και με την όχληση κατά την αναπαραγωγική τους περίοδο, η οποία προκαλείται κυρίως από τον άνθρωπο.

Η σημασία του Σέϊχ Σου

Μέσα σε αυτό το φυσικό περιβάλλον επιτελείται ένα πλήθος λειτουργιών, από τις οποίες απορρέουν ανεκτίμητες αξίες και υπηρεσίες για τον άνθρωπο.

Έτσι το Σέϊχ Σου αγκαλιάζει την πόλη της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα προσφέρει προστασία από τις πλημμύρες και τη διάβρωση, εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων και βελτίωση της ποιότητας νερού, της ποιότητας της ατμόσφαιρας με απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα και δέσμευση της ηλιακής ακτινοβολίας, μείωση ηχορύπανσης και άμβλυνση ακραίων θερμοκρασιών, ενίσχυση και διατήρηση της βιοποικιλότητας με στήριξη των τροφικών πυραμίδων.

Επιπλέον, το δάσος ως περιαστικό είναι ιδιαίτερα ελκυστικό μέρος για αναψυχικές δραστηριότητες και για ενίσχυση και προώθηση της έρευνας και της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Ζωολογικός Κήπος, γήπεδο, μονοπάτια για περίπατο και άθληση (τρέξιμο, ορεινή ποδηλασία), χώροι δασικής αναψυχής, πηγές, παρατηρητήρια και θέσεις θέας καθιστούν την περιοχή πόλο έλξης όλου του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, αλλά και της περιαστικής ζώνης.

Σήμερα το δυναμικό αυτό και συνεχώς εξελισσόμενο οικοσύστημα συνεχίζει να προσφέρει καθημερινά τις υπηρεσίες του, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Θεσσαλονίκης.

Ευαισθητοποίηση και Εθελοντισμός

Το περιαστικό δάσος του Σέϊχ Σου αποτελεί μια ιδανική περίπτωση εφαρμογής εθελοντικής δράσης. Είναι ένα δάσος κοντά στους πολίτες για τους πολίτες. Είναι το δάσος της Θεσσαλονίκης, ένα νεαρό, ευαίσθητο πολύτιμο και μοναδικό οικοσύστημα που προσφέρει απλόχερα τις υπηρεσίες του στην τοπική κοινωνία. Οι βασικότεροι κίνδυνοι που απειλούν το Σέϊχ Σου σχετίζονται με ρίψη σκουπιδιών, βανδαλισμό χώρων αναψυχής και λοιπών υποδομών, καταστροφή φυτών από κόψιμο ή πάτημα, κίνηση τροχοφόρων εκτός ασφαλτόδρομων, ρύπανση της ατμόσφαιρας, όχληση ζώων και κυρίως πυρκαγιές.

Μέσα από το έργο «Προστασία και Αναβάθμιση του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης (Σέϊχ Σου)» επιβεβαιώθηκε η διαπίστωση πως όταν υπάρχει ενεργός συμμετοχή και συντονισμένη δράση των τοπικών κοινωνιών και των οργανωμένων κοινωνικών ομάδων, επιτυγχάνεται πιο ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση μιας φυσικής περιοχής και ενισχύεται η οικολογική συνείδηση όλο και περισσότερων ανθρώπων.

Έτσι, σήμερα πέραν από τους αρμόδιους θεσμοθετημένους φορείς για την προστασία και διαχείριση του δάσους, προσφέρει το έργο τους ένας μεγάλος αριθμός εθελοντικών ομάδων και οργανώσεων. Βασικός στόχος είναι η πυροπροστασία, η πυρόσβεση αλλά και η αποκατάσταση μέσω εθελοντικών αναδασώσεων.

Η περαιτέρω προώθηση του εθελοντισμού και η συμμετοχή μεμονωμένων εθελοντών και εθελοντικών ομάδων (κατόπιν εκπαίδευσης) σε δραστηριότητες φύλαξης και πρόληψης πυρκαγιών (φύλαξη, καθαρισμοί, ενημέρωση) μπορεί να αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα μέτρα στο επίπεδο της δασικής διαχείρισης και πρόληψης.

Η διατήρηση του Σέϊχ Σου εξαρτάται από όλους μας, από την συμπεριφορά και το πνεύμα με το οποίο το προσεγγίζουμε. Για το λόγο αυτό, η ουσιαστική ενεργοποίηση της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών είναι ιδιαίτερα σημαντική προς όφελος του περιβάλλοντος και των συνθηκών διαβίωσης των ίδιων των πολιτών.

 

«Αγκαλιάζουμε το Σέϊχ Σου … αγαπάμε τη ζωή»

 

Πηγή Υ.ΠΕ.Κ.Α. ΟΡ.ΘΕ. Νοέμβριος 2010

Categories: Άρθρα